درباره آتش زدن برجام
انتخابات ریاست جمهوری آینده ایالات متحده نقطه عطفی در زمینه برجام خواهد بود. نامزدهای ریاست جمهوری مواضع مختلفی در مورد برجام گرفته اند؛ از پاره کردن برجام در روز اول کاری تا ابلهانه خواندن برجام و اصلاح گسترده آن تا پایبندی به آن و راستی آزمایی سنگین ایران. آنها از برجام تعهدات و نظارت سنگین بر ما را می بینند و دلیلی برای پایبندی به تعهدات نیم بند خودشان ندارند. متن برجام به گونه ای است که نیازی به پاره کردن فیزیکی برجام نیست و از دید آنها قسمت مربوط به تعهدات خودشان از برجام پاره هست.
*برجام برای ما چگونه است؟
برجام برای ما خلاصه می شود در تعهدات مربوط به کاهش توان هسته ای، حفظ محدودیت توان هسته ای و نظارت بین المللی بر این محدودیت ها. دسته ی اول تعهدات به صورت تمام و کمال انجام شده است. به دسته ی دوم و سوم از تعهدات در طول زمان متعهد هستیم.
*آتش
زدن برجام به چه معنی است؟
آتش زدن برجام مطمئنا یک امر سمبلیک نیست که کاغذی را در آتشی بسوزانیم بلکه به معنی عدم پایبندی به تعهدات دسته ی دوم و سوم خواهد بود. به این ترتیب ما اولا از بازرسی ها جلوگیری خواهیم کرد که این مساله باعث ایجاد فشار سنگین بین المللی و سنگین تر از فشارهای قبلی بر ما خواهد بود. اما تحمل این فشار مسلما به منظور توسعه صنعت هسته ای متصور خواهد بود. به این ترتیب ما در درجه اول به دنبال رسیدن به نقطه ی قبلی در صنعت هسته ای خواهیم بود. این امر طبق برآورد اعضای تیم مذاکره کننده ی هسته ای (خوش بینانه) 1-2 سال زمان می برد و طبق برآورد کارشناسان منتقد برجام (بدبینانه) حداقل 3-4 سال زمان می برد.
*آتش زدن برجام ممکن نیست
توسعه ی صنعت هسته ای که یک امر کاملا درون زا برای کشور است نیاز به انگیزه قوی دارد. مسلما نسل کنونی از کارشناسان و دست اندرکاران این صنعت به طور خاص و مسئولین نظام و مردم به طور عام که روند چند ساله ی این صنعت را دیده و لمس کرده اند از چنین انگیزه قوی برخوردار نخواهند بود. پس از یک تعلیق کوتاه مدت تا سال 1384 یک توسعه سریع با هزینه سنگین چند میلیارد دلاری و با هدف تامین سوخت و دیگر نیازهای کشور انجام شد. بهانه ی این کار عدم همکاری خارجیان برای تامین نیازهایمان بود. اما در دوره ی برجام شاهد تخریب دستاورد یک دهه ای که هزینه ی چند میلیارد دلاری برای کشور داشت بودیم. ادعا بر این بود که این نیازها با همین سطح صنعت هسته ای برجامی و همکاری بین المللی قابل رفع است و یا اینکه این نیازها و کاربردها چندان هم مهم نیستند که این مقدار هزینه صرف آن شود. این خاطره ی ذهنی مطمئنا از ایجاد انگیزه قوی برای توسعه ی دوباره ی این صنعت تخریب شده با هزینه ای بیشتر جلوگیری خواهد کرد. عدم وجود این انگیزه را نمی توان به هیچ طریقی جبران کرد. ممکن است نیروها در این زمینه کار کنند اما موفقیت ممکن نخواهد بود. به این ترتیب برای توسعه ی دوباره صنعت هسته ای نیازمند نسل جدیدی از کارشناسان و دست اندرکاران صنعت به طور خاص و مسئولین نظام و حتی مردم به طور عام هستیم. بنابراین توسعه صنعت هسته ای با استراتژی سابق ممکن نیست.
*واقعا نمی توانیم برجام را آتش بزنیم؟
در عمل یک امکان وجود دارد و آن تغییر استراتژی کلان صنعت هسته ای (تغییر فتوی) است. در این مسیر استراتژی صنعت هسته ای از تامین سوخت و نیازهای دیگر به حفظ امنیت ملی[1] تغییر می کند. با این تغییر یک تعریف جدید از هدف توسعه ی صنعت هسته ای ارائه خواهد شد. نو بودن این هدف و درجه ی اهمیت آن ضامن ایجاد انگیزه قوی برای توسعه ی سریع[2] صنعت هسته ای (آتش زدن برجام) خواهد بود.
آیا روند ارائه شده در پاراگراف آخر یک روند عقلانی است یا اینکه در عمل دامی است برای خروج جمهوری اسلامی از مسیر عقلانیت که به شکست آن کمک می کند مساله ای است که نیاز به دقت دارد.
[1] "صنعت هسته‌ای یک صنعت راهبردی برای کشور ما است؛ این صنعت باید باقی بماند، این صنعت بایست توسعه پیدا کند و نباید لطمه ببیند. بودن این صنعت، حتّی در مصونیت بخشیدن و امنیّت بخشیدن به کشور هم مؤثّر است." رهبر انقلاب 25 خرداد 95
[2] "این را من به شما بگویم: در ظرف کمتر از شش ماه میتوانند با همان آی آر یک -که همان ماشین‌های قدیمی است- برسانند کشور را به هجده هزار سو. همین الان این امکان در کمتر از شش ماه وجود دارد؛ یعنی طرف مقابل خیال نکند که دست ما بسته است. ما میتوانیم با قطعات آی آر چهار -که نسل پیشرفته‌ی دوّم و سوّم است- و تجهیزاتی که داریم در کمتر از یک‌سال‌ونیم به صدهزار سو برسیم." همان